Ấn tượng đầu tiên khi Đoàn công tác dừng chân tại thôn Nam Trà, xã Hương Trà, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh - nơi được mệnh danh là “vùng quê đáng sống”, đó là cảnh quan môi trương nơi đây thật sự xanh, sạch đẹp. Một vùng quê nông thôn trù phú, yên bình, với hệ thống giao thông rộng mở, hai bên là những bồn hoa cây cảnh, hàng rào xanh được cắt tỉa gọn gàng. Làm việc với Đoàn công tác của huyện, ông Đinh Phúc Tâm, Bí thư Chi bộ, kiêm trưởng Ban công tác mặt trận thôn bộc bạch: “Trước đây Nam Trà cũng rất khó khăn, đường làng chật hẹp, cảnh quan môi trường lộn xộn. Sau khi được tỉnh Hà Tĩnh chọn là 1 trong 5 thôn đầu tiên xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu theo tiêu chí số 20 do tỉnh đề ra là XD khu dân cư mẫu, vườn mẫu; hệ thống chính trị và toàn thể nhân dân đã quyết tâm thực hiện để có được kết quả này…”

             Bằng một câu khẩu hiệu “Ai vứt rác ra đường, không phải là người dân Nam Trà” có lẽ đã đụng chạm vào lòng tự trọng của mỗi người dân nơi đây. Nhận thức được điều đó, cán bộ, đảng viên, những người lớn tuổi phải gương mẫu đi đầu để mọi người noi theo. Từ những việc nhỏ nhất trong nhà như đôi dép, quần áo đều phải để gọn gàng, ngăn nắp; đến việc lớn hơn như vận động nhân dân làm hàng rào xanh đều xuất phát từ ý thức tự giác, thống nhất của nhân dân. Đến nay thôn đã XD dựng được 15 km hàng rào xanh cùng hệ thống mương thoát nước từ hộ gia đình dẫn đến trung tâm của thôn để xử lý.  Với chất thải rắn, được phân loại từ hộ gia đình, rác hữu cơ được ủ làm phân vi sinh bón cho cây trồng, rác vô cơ được thu gom xử lý theo qui chuẩn. Nhờ đó thôn không có rác thải. Phong trào 3 sạch (đường sạch, nhà sạch, vườn sạch) đã trở thành phương châm sống ở Nam Trà. Chia sẻ kinh nghiệm trong quá trình XD nông thôn mới của địa phương, ông Đinh Phúc Tâm, Bí thư Chi bộ, kiêm trưởng Ban công tác mặt trận thôn thôn Nam Trà cho biết: “Khi vận động các hộ dân vào cuộc, chúng tôi đề nghị toàn thể nhân dân và các đoàn thể làm từ việc nhỏ nhất. Trong 19 tiêu chí của Trung ương, chúng tôi lựa chọn các tiêu chí không tốn nhiều tiền, chỉ cần ý thức của nhân dân, đó là tiêu chí về môi trường, an ninh trật tự, văn hóa; gắn với phát triển kinh tế vườn hộ. Muốn XD được nông thôn mới, việc đầu tiên là phải XD con người mới, đàng hoàng, chững chạc, dám làm, dám chịu trách nhiệm…”.

(Khu dân cư thôn Nam Trà)

              Dời Nam Trà, đoàn công tác đến xã Tượng Sơn - xã nông thôn mới đầu tiên của huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Với 1.080 hộ, gần 5.000 khẩu, năm 2011 khi bắt tay vào XD nông thôn mới, tỷ lệ hộ nghèo của xã chiếm 43%, thu nhập bình quân đầu người chỉ mới đạt hơn 7 triệu đồng/ năm… Bên cạnh đó, đường làng ngõ xóm chật hẹp, vườn hộ không có quy hoạch, nhân dân chủ yếu trồng các loại cây tạp. Bằng sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của tỉnh, huyện, và sự quyết tâm, đồng thuận của cả hệ thống chính trị và nhân dân, năm 2018 Tượng Sơn phấn đấu để được công nhận xã nông thôn mới kiểu mẫu. Điểm nhấn ở đây là việc phát triển kinh tế vườn hộ thông qua các mô hình vườn mẫu. Tiêu biểu là thôn Hà Thanh có 119 hộ, trong đó 44 hộ thực hiện mô hình vườn mẫu. Quá trình xây dựng vườn mẫu, các khu vườn được quy hoạch, thiết kế bản đồ 2D chi tiết, định hướng phát triển đảm bảo tính bền vững; cây, con được bố trí hợp lý gắn với phát triển các sản phẩm chủ lực, phù hợp lợi thế của địa phương. Hộ tham gia vườn mẫu được hỗ trợ kinh phí thiết kế, vật tư và kỹ thuật, đồng thời thực hiện đúng qui hoạch được phê duyệt. Ngoài nhà ở khang trang, ngăn nắp, sạch sẽ thì SX vườn mẫu phải thực hiện theo hướng nông nghiệp hữu cơ, tiêu chuẩn VietGAP, có ứng dụng các tiến bộ khoa học về tưới tiêu, sử dụng các loại chế phẩm sinh học xua đuổi côn trùng, đặc biệt là liên kết chuỗi cung ứng và bao tiêu sản phẩm để tạo thu nhập. Bà Nguyễn Thị Cử, một hộ dân tham gia mô hình vườn mẫu cho biết: Khi tham gia vườn mẫu, người dân tuân thủ qui trình SX bền vững, trồng các loại rau, hoa, quả theo đăng ký. Mùa nào thức ấy, so với trước thu nhập từ vườn mẫu tăng 3 – 4 lần, môi trường cảnh quan lại sạch đẹp, ai cũng phấn khởi. Đặc biệt đối với hệ thống hàng rào sử dụng các loại cây leo kinh tế bốn mùa như hoa thiên lí, chanh leo, gấc, mướp… vừa bảo đảm màu xanh, có bóng mát, lại vừa có thêm thu nhập. 

(Đoàn tham quan mô hình vườn mẫu tại xã Tượng Sơn)

             Ông Dương Kim Huy, Chủ tịch UBND xã Tượng Sơn cho biết: Để xây dựng thành công khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, vườn mẫu, địa phương phải kiên trì vận động, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, với cách làm, bước đi phù hợp. Cán bộ phải thật sự tâm huyết với phong trào, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Đặc biệt, phải phát huy được vai trò chủ thể của người dân, để người dân tự nguyện hiến đất, hiến công, hiến tài sản, có thế mới giữ vững được phong trào XD nông thôn mới. Đến nay, xã Tượng Sơn đã xây dựng thành công 5/7 khu dân cư kiểu mẫu, thu nhập bình quân đầu người của địa phương đã đạt 45 triệu đồng/ năm, hộ nghèo còn dưới 2%. Đặc biệt nhiều hộ có thu nhập hàng trăm triệu đồng từ mô hình vườn mẫu. Ngoài đời sống kinh tế khá giả, thì Tượng Sơn còn được biết đến là một địa phương có cảnh quan môi trường xanh, sạch đẹp, đời sống tinh thần phong phú, tình làng nghĩa xóm bền chặt - một vùng quê đáng sống.

             Kết quả đạt được quan trọng từ phong trào thực hiện khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, vườn mẫu ở Hà Tĩnh được xem là bài học kinh nghiệm quí báu trong quá trình thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia XD nông thôn mới để các địa phương học tập, làm theo.